QVAEDAM A D 1 TIM. III. 16
j^
C O N T R A
I O.
I A C O B.
W E T S T E N I V M
NVPERV M N. T. EIDITOREM
A D
O R AT I O N V M
TR IGAM
M E M O R I A E.
H E I N R I C I A N A E R I D E L I A NA E
S E Y F E R T I A N A E S
A
C
R
A
R
V
M.
p, TI o c T o B R. TTTCCTLI III
IN
PHILOSOPHORVM
AV DITORIO
, HoRA IX. REciTANDARVM 1 N v I T A T
CHRISTIANVS
CAROLVS G R A EC AE
ET
L A T.
IL I N G.
W OO G P.
P.
O.
3 „ „ , x 1 s P h 1 l o s o P H 1 c 1 i* **
p
E
C
A
N
V
S.
—==* L I P S I A .E E X
O F F I C I NA
L A N G E NH EM I ANA
.£§*•-4 VINS? /® $.
*'%
-
2S\W7(C* W WN -
-
%\\?
$χ$ ?
$%ΛΛ>A %\\)
§§ Q;
§\ -w
-
Gf 2
âÄ
(§
£§;
-
È $%^\W §¤î¤3223*
2ö ¢!
-
-
§Ă Ę? V& §
Éelebris admodum magnique omnino momenti va ria le&tio eft, quae in Diui P A v L 1 oraculo I. T I M. III, 16, deprehenditur, notiffimo illo de aeterna c H R 1 s t 1 Patrique aequali diuinitate
claffico tefte, vbi communis, vera, vfuque re cepta le&io habet: Θεὸς ἐφανsg23 n §v aagui. Hanc Critico rum nonnulli, et Sociniani omnes, nominis ©eoÜ, fi de fè
cunda effentiae diuinae perfona praedicatur, impatientes, fol licitare folent vehementer, quin vt oppido fpuriam, et citra mentem Apoftoli fàcro textui dolofe infertam reiicere, ita tamen,
vt alii, verfionum quarundam fuffragio potiffimum fuffulti, loco
Θεὸς ἐφανερώ3n legendum effe cenfeant δ άφzysg249n, illud δ, ad μυςήμου τῆς εὐσsßsiag referentes; alii vero *) δς ἐφανsgt;9n. genuinam leétionem effe contendant, vtut potioris generis ar ticulus, δς, vocabulo neutrius generis ró, μυςτήριον prorfus non congruat. Quemadmodum autem haec leétionis varietas plu
rium ingenia olim iamiam exercuit,*) ita et eadem hifce quo A 2
a) Ita gvit. w HisToNvs in tbe Sacred Hiflory Tom. in the Memóir, of the Whiffom, pag. 365 , et vernacula N. T. 1754.
que
wolffivs in Curis Philolog. ad h. 1. Tom. III, pag. 45 1. dedit; quibus
V, pag. 324, life of Mr. in Verfione edita , quam
gua fibi vernacula copiofàm fàtis,
tbe primitive New iffamentinfcripfit. b) Horujn nomina Summe Rew
ceritatis laude dignam fuper hoc ά
veh maxime adhuc addendus eft ioh.
De RR 1 M AN N vs, Anglus, qui lin omnique eruditionis, iudicii et fin cul0
IIII
-
que temporibus, quibus Celeberrimi 1 o 11 A N N 1 s 1 A c o b 1 w E T s T E N 1 1 , Gymnafii dum viueret Remonftrantium Am
ftelodamenfis Profefforis, luculenta magnique pretii N. T. edi tio prodiit, digna eft, quae omnem animi attentionem apud eruditos mereatur. Doétiffimus enim Editor, qui eum in finem vnice fuam concinnaffe videtur editionem vt Socinianorum par tibus velificaret, et argumenta diuinitatis c H R 1 s T I nobis
praeriperet, *) omnem nauauit operam neruosque intendit omnes, in notis ad h. 1. vt vocem Θεός, quam vel inuitus in textu retinuit, deleret, certo appofito figno indicans, ô genuinam adeoque praeferendam effe leétionem: conftat enim, et in lau des eorum, qui res Battauorum publicas moderantur, reticendum non eft, haud licuiffe w E T s T F N 1 o, textum fàcrum eo, quo
conftitutum habuit modo, exhibere, fed editioni Elzeuirianae erat inhaerendum, quae ideo acri etiam cenfura fubinde no
tatur. *) Et quamquam, fi dicendum quod res eft, nihil ege rit, quam vt ab aliis olim iamiam prolata, et ab aliis, m E R R I M a s N o inprimis, dudum quoque confutata argumenta re
coqueret , N E w T o N 1 A N 1 s potiffimum praefidiis fufful tus;*) id tamen noui praeftitit, partim vt lectioni communi -
culo confcripfit differtationem criti
®sάς vltimum vitae fuae tempus diuiniori
cam hoc titulo: e E o z £ pavspw3w Èv
bus litteris et imprimis fludio Hifto
ea, «t. or, a critical differtation upon
riae Ecclefiafticae confecrauit, Angli ceque duas Epiftolas devera le&ione locorum 1 ioH. V, 7, 3, et i T 1 M. III, 1 6. ad Io. Clericum exparauit ,
, TI M. III. 16, whereim - - the com
mnoi, Readimg of that Text , G o D was manifeft in the Flesh , is prov'd to be the true ome. Lond. 174 1. 8. c) Confer in huius rei euidentem
(fi fides eft habenda nupero harum Epiftolarum editori, quam tamen vix
ÉRN E s T 1 Specimen caftigationum
ac ne vix quidem ipfi tribuerim vel ideo, quod Clericus in praefatione
in Io. Iac. Wetftenii Editionem N.
ad Nou. Teß. Kafleri, fa&a huius
Teftamenti,menfe Iunio confcriptum. d) In prolegomenis Tom. I, fol.
nefcire, a quo fit confcripta, eiusque
feg- . . e) Illuftris etenim N Ew roNvs
in quibus, verba audies WetflemiiTom.
probationem Celeberrimi i o. A v G.
15 1.
-
differtationis mentione, fcribat , fe
copiam fibi fa&am efTe a Io Lockio) I, pag.
.
.
V
€)ság ἐφανsg%9m, Codicis Alexandrini au&oritatem eludere partim vt i o. p E A R s o N 1 1 , 1 o. M 1 l L 1 1, 1 o. A l B
b E N G E l 1 1 et i o. B E R R 1 M A N N 1 vindicias vocis Θεό
euertere fit conatus.
Merito igitur operae pretium duxi
Summus apud Hallenfes Theologus B A v M G A R T E N 1 v s Vir omni do&rina inftruétiffimus laudibusque meis potior, f hanc iterum ingrederetur palaeftram, atque peculiari nuper admodum confcripta diffèrtatione Vindicias vocis Θsός in Ora.
culo Paulino 1 Tim. III. c. XVI obuiae inftitueret contra
c L A R R 1 1, N E w T o N 1, w H 1 s T o N 1 atque w E T s T E
N 1 1 dolofos conatus. Qua quidem in diffèrtatione Summe Reu. auélor pro fua, qua pollet, eruditionis vbertate vt in taétum et intentatum reliquit nihil, quo argumentis et exceptio nibus fecus fentientium afïàtim faciat fàtis: ita quoque ex libe rali facilitate illis morofe refragari noluit, quae w E t s T E N 1 v s, N. T. Part. I, pag. 19-22, differuit multis ad eripieii dum nobis Cod. Alexandrini fuffragium. Mihi igitur, de argu mento hac fcriptione pertraélando commode circumfpicienti, vifum nunc eft, rationes nonnullas pro tuendo adhuc Codi A 3
;
;
cis
I, pag. i35, XVI, eo iudicio critico, eââuè diligentia, omnibus momentis vnâique conquifitis, quibus res tum
pag. 448, earum impreffionem annún ciiuit hoc titulo: Tivo Letters of Sir Ifhac N E w T oN to Mr. Le Clerc late
ex Códd. tum ex verfionibus, tum ex partibus Graecis Latinisque, denique Jtora Hifloria Ecclefiaftica illuftrari poterat, ieaionis : ; pave;.$, authen-
Divinity Profeffor ofthe Remonflramtts; the formier comtaimimg a Differtatiom mpom the Reading of the Greek I ex* ' Job. V, 7. the latter upon that of
£ùm itâ demonftrauit, vt eam quam proxime ad euidegtiam Rathemati-
rbcmtic MSS. in the Library of the l'e
3am deduxerit. Has epiftolas, quae dudum, aft manufcriptae folum modo,
in plurium eruditorum manibus fuerufir, hoc ipfo tandem anno non ita pridem Londini typis fuifíe exfcriptas,
, Timothy III, 16. published fret? £i* monjîrants iu Holland. Lond. 1754: Eas quidem nondum vidi , aft veregr ne altera initio, altera in fine mutila fit, et ne heredes Newtoni, famae ipfius magis ftudiofi, grauiter in 8.
áu&or em Do&ifT. M AT y , qüi in
ferant hanc impreffionem , vtpote *
30urnal Britannique, pour les Mgis de Mars et d'Avril 1754, Tom. XIII,
Wetffenius impetrare non Poterat id quod fuo deerat exemplari. quibus
VI
cis Alexandrini, tanquam omnium qui fuperfunt hodie anti quiffimi, confenfu in le&tione vocis Θεός in medium pro ferre. Et ne de vmbra tantum atque leuiffimi argumenti mate ria contendere voluiffè hoc meletemate videar, motus in fim
pulo fàltem excitaturus, id praeterea agam, vt in illud quoque inquiram paullo curatius, quo fundamento nitatur, et quam
fidem mereatur w E T s T £ N 1 1 reliquorumque leétionem Θεός ,
§®αysgû3n reiicientium affertum, quo contendunt, hoc ora culum P A v L 1 a Macedonio fuiffe interpolatum. Nec hoc quoque argumentum prorfus praetermifit s. R. b A v M G A R T E N 1 v s, non fine veneratione nominandus; fed breui tan
tum manu illud traétauit, in fummam contrahens potiora difpu tandorum capita, ne librum fcribere velle videatur.
Diducam
igitur haec paullo fufius, de hoc altero primo ftatitn loco aélurus. w E T s T E N 1 v s igitur, et qui easdem cum eo tibias in
fiant, quando fe in deftruenda leétione,®εὸς ἐφανερύ3*, magno Graecorum codicum confenfu premi fentiunt, vt eo felicius fe expediant, id vehementer vrgent, certo certius hodie conftare, Macedonium adulterinas manus huic loco intuliffe omnium pri mum, vocem ©eòg in gratiam Neftorianorum fubdole intrufiffe,
ideoque poenas etiam luiffe, atque ab Imperatore Anaftafio, fede fua motum, in exilium fuiffe miffum. Macedonium puta, non quidem haerefiarcham illum, qui Saeculo quarto fedi Con ftantinopolitanae aliquantisper praefuit, et peruerfis fuis deSpi ritu San&to opinionibus pacem coetus Chriftiani turbauit ; fed Macedonium alterum, Eunuchum, quem Saeculo quinto adfinem vergente,eie&o Euphemio, Ecclefiae Conftantinopolitanae prae fici voluit Anaftafius Dicorus, et quem pofthac idem Imperator fub initium Saeculi fexti, ideo, quod Eutychianis, quorum par tibus ftrenue addiélus erat, fauere nollet, Ncftorianifmi poftula rum, iterum exauétorandum et in exilio interficiendum curauit.
Ita, vt ad rem regeamus, iam ante w E T s T E N 1 v M plurimi dudum
VII *. r»
ß
dudum Socini caftra fequentes; ita, vt ex multis paucos profé ram, auétor anonymus Succinétae Viiitariorum, qui et Sociniani appellantur hiftoriae, quae Anglico idiomate confcripta eft,*) ita 1 o. c R E L L 1 v s, ita P R z 1 P c o v 1 v s aliique, quorum
ille*) fubdubitanter adhuc: Verifimilius eft, fi quid Macedonius hic attentauit, pro articulo 5 illum fubftituiffe vocem ©sbg, - Etfi autem vox ©sός inferta procul dubio videatur a Macedo nio, etc. (prouocat deinde ad Liberati teftimonium, quod ex
Comcil. Tomo II, fol. 6, feu potius 6o, Editionis Colonienfis primus quantum fcio, aft aliter quam impreffüm erat, hancinrem allegauit;) hic vero, *) ex Crellio procul dubio fàpiens, quam confidentiffime ita: Vocem Θεός hoc loco intrufam a falfàriis,
nemo dubitat, nifi aut leétionisConciliorum expers, aut ad cu ius aures fama Liberati non peruenit. Videamus ante omnia quorum teftimoniis haec fint fuperftruéta. Primus qui hanc hiftoriam narrauit eft 1. 1 B E R A T v s, Saeculi VI. fcriptor, ex
cuius Breuiario de cauffa Neftorii et Eutycbetis, cap. XIX fe 4uentia allegauit w E T s T E N 1 v s, aft ex ingenio et conie&tu ra vt ftatim videbimus immutata: *) Hoc tempore Macedonius Conftantinopolitanus Epifcopus ab Imperatore Anaftafio dici
tur expulfus, tanquam Euangelia falfàffet, et maxime illud Apo
ftoli diélum: qui apparuit in carne, iuftificatus eftfpiritu.Hunc CIY1II1
£) Et non nominato impreffionis loco 1687, quae prima eft editio, in 8 prodiit hoc frontifpicio : A briefHi
tus et ab Imperatorc Anaftafio, anno, circiter 512, publice profcriptus. g) Io. clel li vs in Comment.
jory of the Unitarians, called alfo
ad h. 1. in Fratrum Polonorum Bi bliotheca, Vol. III.
Socinians, in four Lettert writtem to a Friemd. Ibi pag. 13S, haec leguntur ad h. 1. a mé translata: Obferues cae
h) Sam. p R z 1 pcovivs in cogi
teroquin, Macedonium fecundum
tationibus fàcris ad initium Euangelii
Patriarcham
Conftantinopolitanum
Marthaei et omnes Epiftolas Apofto
corrupiffe hunc locum ; ' fubftituit
licas, fol. 244. i) Pag. 134. Edit. GARNE r 11 et
enim vocem Deus loco vocis quod,
et hanc ipfàm aliasque ob cauffam in Concilio Epifcoporum {ede fuit mo
in Concilior. Tomis Crabbianis, Su
sianis, Binianis, Labbeo Coffartianis.
VIII
-
enim immutaffe, vbi habet δς, id eft qui, monofyllabum Graé cum, littera mutata O in ® vertiffe ©C, id eft, vt effet, Deus
apparuit per carnem.
Tanquam Neftoriamus ergo culpatusex
pellitur per Seuerum Monachum. . Saeculo deinde IX eandem
fem iterum memoriae prodidit 11 1 N c M A R v s Remenfis: *) uidam nimirum ipfàs fcripturas verbis illicitis impofturaue runt, ficut Macedonius CPtanus Ep. qui ab Anaftafio Impera tore ideo a ciuitate expulfus legitur quoniam falfauit Euangelia,
et illum Apoftoli locum vbi dicit: Quoi apparuit in carne, iu flificatum efl in /piritu, per cognationem Graecarum litterarum O et Θ hoc modo mutando falfàuit; Vbi enim habuit qui, hoc eft OC, monofyllabum Graecum, littera mutata O in © vertit,
et fecit ©C id eft, vt effet; Deus apparuit per carnem. Qua propter tanquam Neftorianus fuit expulfus, Haec in fèquenti bus, Cap.XXII, iterum repetit: Macedonius, vt fupra dixi, ab Imp. legitur expulfus, quoniam Euangelia falfàffet, et maxime illud Apoftoli dictum : Quod appauuit in carne iuftificatum eft in
fpiritu, peruertifîèt, vt effet: Deus apparuit per carnem, etc. Tandem ex Saeculo XI huius quoque reiteftis poftulatur F v L
* E R T v s Carnotenfis Epifcopus, ') qui ita: Praetermiffâ itaque luce veritatis tenebrofàs proponunt calumnias, et fàcras fcripturas verbis fàcrilegis nituntur adulterare, aut furtiuis era fioiiibus concidere -- ficut Neftorius -- Et illum Apoftoli lo cum, vbi dicit : quod apparuit in carne, viuificatum (l. iuftifi
catum) efl in fpiritus quem locum Macedonius per immutatio nem fcripturae Apoftolicum dictum fic voluit definire, id eft, vt effet: Deus apparuit in carne. Addit praeterea w E T s T E N 1 v s in vlteriorem huius rei probationem alios duos teftes, v I c T o R E M fcilicet Tununenfèm,") et 1 s 1 D o R v M Hifpa -
lenfem,
k) In Opufeulo LV Capitulorum ad Hincmarum Laudunenfem Cap.
1) Epift. I, ad Adeodatum,in Biblio theca Patrum Max.Tom. XVIII, fol.3.
XVII. Operum Tgm. II. fol. 448, Edit. s 1 RMo ND I, Parif. 1645, 2.Vol.
m) Saeculi VI. fcriptorem, gente Afrum,
VIIII
lenfem, ^) quod tamen quo iure fieri potuerit, me prorfus non introfpicere libens profiteor. Tantum enim abeft vt horum teftimoniis fententiae Wetftenianae praefidium infit, vt potius illi maxime aduerfentur, et Macedonium ab imputato crimine
a
liberent. Loquuntur enim non de huius oraculi, fed de Euan geliornm corruptione; nec culpam falfàtorum Euangeliorum in Macedonium, quin potius in ipfum Anaftafium, infenfum Ma
.
potius ad L I B E R AT 1, H 1 N c M A R 1 et f v L B E R T 1 tefti monia in medium ha&tenus prolata, rem fane maximi momenti, et quae, fi fides ipfis fit habenda, vfu receptam leétionem verbo
cedonii hoftem, coniiciunt. *) Sed tranfeant haec! reuertamur
rum P A v L 1, ©sός ἐφαysg03 n §v σαgwi, fufpe&tam non modo redderent, fed prorfus omnino euerterent.
Quod fi enim hoc
verum fuerit, ab initio in Codicibus fàcris extitifíe á é(βανε
gύ$n, illudque à poftmodum Saeculo VI temerariis Neftoria norum et Macedonii aufibus in @e6ς fuiffe conuerfum, nullum prorfus dubium fupereft, quin communis lectio refcindi debeat, vtpote quae omni nunc deftitueretur fundamento, et me tenuif fimo
Afrum , cuius praecipuum , quod
damnat : Euangelia quoque, tanquam ab Idiotis Euangeliftis compofita, re prehendit et emendat. o) Aft fabulam hoc quoque effe
compofuiffe dicitur, opus eft Chro micmu rerum geffarum ab Orbe con dito vfque ad annum 565 , a c A N 1 s 1 o primum et emendarius poftea a
eruditiffìmorum virorum
sc A 1. 1 G E R o in Eufebii
Chronico
dudum demonftrarunt, C. M. £ F A F
editum, cuius haec funt verba ad A.
F 1 vs fcilicet, in diff. inaug. de Euan geliis fub Anaftafio Imperatore non
1). 5o6 : Meffàlla V. C. Conf. Con
duumuiri
ftantinopoli, iubente Anaftafio lm
corrupris, quae in Primitiis Tubin
peratore, fan&iffima Euangelia tan quam ab Idioris Euangeliftis compo fita reprehenduntur et emendantur.
genf. 1718, recufà extat, et Celeberr.
n) Operum pag. 272 ,
Vi&orem
Pet.
W E s S E L I N G 1 vs, Vltraie&t.
Academiae decus praecipuum, in DifT. de Euangeliis iuffu Imp. Anaftafii
Anaftafius
non emendatis, in Vi&torem Tunnu
regnat. annis 27. Ifle Acephalorum
nenf. quae eius diatr. de Iudaeorum
exfcribens, haeç habet :
errorem vindicans Epifcopos Chalce
Archontibus : addita eft, et Trai, ad
donenfis Synodi défenfores exilio
Rhen. 1738 prodiit.'
X
fimo quidem veritatis colore poffet illiniri. Aft quam plurimâ funt, eademque haud lcuia, quae le&tionem Θεός ἐφανεgó3M contra Scriptorum allata modo teftimonia tutam poffunt prae ftare atque genuinam. Non omnia, fed potiora tantum, bre
uitatis ftudio difputabo, idque ea lege, vt primum nonnulla proferam contra teftium horum auétoritatem, deinde vt mon ftrem quam parum certi atque ingenui horum teftimoniis infit, et quot e contra incommodis et deliramentis plena fint omnia.
Si igitur ad eos refpexeris, qui hiftoriae huius, quin fabulae potius, auétores funt, deprehendes, eos non modo recentiores effe, ex Saeculo nono demum et vndecimo, quo barbaries vigebat maxime, accerfitos; fed et loco, a re quam
narrant, longiffime remotos. Ex Africa, quae femper aliquid noui affert, teftes veniunt Latini, rem magni ponderis in Ec
clefia Graeca, in vrbe Conftantinopolitana, olim geftam me moriae prodituri, quam tamen coaeui et domeftici fcriptores Graeci, E vA G R 1 v s, T H E o D o R v s Leétor, T H E o P H A
» E s, 1 o H A N N E s M A l A l A, aliique prorfus tacent. Te ftes caeteroquin parum exaéti, quod vel ex ipfius loci, de quo difquirimus, curata minus et a verfione Latina, quae ipfis fàcra erat, diuerfâ allegatione fàtis fuperque patet. E v l B E R T v s enim fcribit viuificatum eft, vbi H 1 N c M A R v s et L 1 B E R A τvs, vulgatae verfioni congruenter, habent iuflificatum eff; omnes porro dicunt apparuit, quum tamen in Vulgata et
apud Patres Latinos fere cunctos manifeftatum occurrat. Haec magnam vtique Scriptorum produnt negligentiam: qua quaefo igitur fidentia ifti in le&tionis varietate, quae in ipfo textu au thentico, quem multo negligentius curabant, obuia eft, teftes poffunt vocari, qui ne quidem ex verfione quam in manibus,
quam vfu receptam habebant, textum quendam facrum accurate et cogitate recitare operae pretium ducebant? Sed quid dico teftes multitudinis numero ? vnicus tantum, quod porro te -
nendum,
XI
nendum, teftis eft: vt enim fua ex H 1 N c M A r o habet fv L
.
b E R T v s, ita c l 1 De RAT o exfcripfit ii 1 N c M A R v s, quod non modo ipfà locorum collatio extra omnem dubitationis ale am ponit, fed et quod ipfe fatetur H i N c M A R v s, qui Cap. XXIII l 1 B E R A T v M allegauit. Res omnis itaque redit ad l 1 B E R A T v M , qui anno circiter 553, quo ante quadraginta
n*
:
propemodum annos fàtis iam iam funétus fuerat M A c E D o n 1 v s, Breuiarium fuum confcripfit, et qui, quum Ecclefiae Car thaginenfis Archidiaconus extiterit, Punicae fidei nota eft inuftus. Haec tamen non ideo diéta velim, ac fi nullam pror fus Afris fidem, habendam effe cenfeam, fed haec fàltem ideo
praefatus fum, vt viam mihi aperiam, fubleftam L 1 B E R A T 1
inprimis fidem vlterius nunc quoque demonftrandi. Nolo equidum cum Ioh. H A R D v 1 N o *) ftatuere, v 1 c T o R 1 s Tununenfis. L 1 B E R A T 1 et 1 s 1 D o R 1 Chronica effe fup pofititia et in Gallia ab impoftore quodam confiéta. Scio virum hunc do&tiffimum dubitationi nimis fubinde fuiffe dedi
tum; fcio haec eruditorum Galculo non fuiffè probata, eum que a D v P 1 N 1 o °) grauiter ea propter fuiffe reprehenfum; nec me latet eadem in noua huius defenfionis editione, quae
in Operibus eius fele&is ') pag. 311 fqq. extat, fuiffè omiffà. l 1 B E R A T v M tamen fcriptorem exiguae hoc in negotio au &toritatis effe fequentia probabunt. Primo linguam Graecam ignoraffe eum prorfus, teftis eft G A R N E R 1 v s, *) qui an Graece fàtis nouerit, vt eiusmodi fcriptores legere, aut adhi
bito alio interprete fàltem confülere potuerit, non audet af B 2
p) In Defenf. de la Lettre de S. Cbryfo/?ome à Cefaire addreffée a !' Auteur de Ma Bibliotheque Univerfelle,
, firmare.
r) Quae Amftelodami 17o9. fol. prodierunt, aft quae Au&oí pro fuis aunquam agnouit.
pag. 79.
q) In Avertiffement, quod praerniffum eft Biblioth. Nouae Au&orum Ecclefiaft. Tom. V. Se&. 6.
s) Praefat. ad Liberati Breuiat.
Se&. 9.
*
XII
firmare. Vnde igitur haec, quae narrat de M A c E n o N 1 o,
tuto refcifcere potuit? Debebat fane, et tempore et loco dis iun&tus, haec prius exfcriptore Graeco didiciffè, quam fuo Breuiario eadem iterum infereret.
Aft in litteris Graccis adeo
hofpes fuiffe videtur, vt ne quidem elementa nouerit, et pin gere fciuerit ; hinc in adduéto loco, vbi pauciffimae et a La tinis parum differentes litterae 'OC, O, © et ΘC, erant effor
mandae, ne hoc quidem aufus eft facere, fed relictis lacunis et fpatiis vacuis, aliis easdem inferendi fecit poteftatem, de quo. mox pluribus.
Deindè contra L 1 B E R A r 1 : fidem graue et
iam hoc eft praeiudicium, quod ipfe Breuiarii fui Cap. I fà teatur ingenue, fe multa ex narratione didiciffè, hatid femper, vt ipfe quidem putabat, fideli. Tandem hoc quoque eius auétoritatem infringit valde, quod grauiffimis erroribus et hal lucinationibus aliis quam plurimis fcatere Breuiarium dudum obfèruauerint viri docti. Robert. B E L L A R M 1 N vs qua
propter *) caute legendum effe eius breuiarium duxit, vtpote in quo non pauca effè videantur perperam fcripta, fiue ab ali quo deprauatum illud fuerit, fiue ipfe au&or non bene affecu tus fit hiftoriae veritatem. Hinc s v r 1 v s *) poft datam hu ius libri impreffionem egregie fequentem fubiunxit notam: Sunt in hoc Liberati breuiario nonnulla, praefertim Cap. 22 et 24 quae certe caute et cum iudicio legenda funt. Nam
cum aliis Hiftoricis non confentiunt, et nefcio quid monftri parturire videntur, etc. Et B 1 N 1 vs *) fuper hoc argumento inquit: Hiftoriam capitis decimi incaute nimis ab aliquo Ne ftoriano, nefcio quo, magna ex parte mutuatus effe vide
tur ; — quae fingula non modo non funt vera, fed fcriptis Cy rilli, quo fe retulerat Liberatus, contraria. — In hift. Cap. 22.— -
t) De Scriptoribus Ecclefiafticis
pag. 23o, Edit. Parif 163 . ij) Concilior. Tom. II. pag. 632.
: • . . . . . 1
--
. ., , lapfus
v) In Tomis Conciu; Parif.
Tom. IV, pag. 4oo.
1636
• r
XIII M,
lapfus eft memoria etc.
Et ita tandem , finit : ' Haec funt,
Lector amice, quae illuftriffimi Cardinales Baronius et Bellarmi nus caute legenda effè diuerfis in locis annotarunt. Haétenus ille. Quodfi igitur his quoque annumcremus ea, quae de Macedonio pofteritati tradidit, et in quibus non, quod pueri clamitant in faba fe reperiffe, fibi inueniffè videtur w E T s T E N 1 v s. Quin hoc iam factum deprehendo a G A R N E R 1 o *) cuius ideo verba libens hic appono: Sufpe&ta merito effe po teft Liberati fides, cum apud Patres longe antiquiores, Chry
: M
foftomum, Theoretum et alios Pauli Commentatores, Θεός fcribatur, et hiftoriolae huiufce nemo aliorum fcriptorum me minerit, imo aliae ab omnibus depofitionis cauffàe proferan tur. Defino quapropter mirari, clariffimos viros, qui de ve teribus haereticis Ecclefiafticorum Codicum corruptoribus data epera egerunt, Richard. s 1 M o N E M ') inprimis, et Barthol. € E R M o N 1 v M *) fruftra hanc in rem a me fuiffè confultos : neglexerunt fcilicet hoc mullius fidei affertum Liberati, nec vt refutarent dignum iudicarunt. Colluftrata ha&enus teftium, qui hoc memoriae prodi derunt au&oritate, nunc quaenam porro ipfis teftimoniis fides fit habenda paucis quoque examinâbo. Et hic quidem multis non morabor, vago rumore haec omnia ab ipfis auétoribus
fuiffe propofita: 11 1 N c M A R v s enim legitur, et L 1 B £ R a t v s dicitur habet, non nominatis fparfi per occidentem ru moris au&toribus. Haec füperius dicta de non temere ipfis habenda fide fatis confirmant. Sed hoc fàltem moneo, ipfà
haec loca, ad quae ii, qui le&ioni ©sóg άφανεgó97 bellum indixerunt, tam confidenter prouocare folent, ita effe com
parata, partim vt, fi infpiciantur curatius, nihil inde praefidii B 3 , ipfis. . x) In not. ad Liberatum, editionis , , z) De veteribus haereticis Eçcle fuae Pari£}675, pag. 137. . , fiaftigorum Collicum corruptoribus. y) 'n hiftoria'critica fèxtus Noui Parif. 1713. 8. . ,
Teftamenti.
--
-
-
XIV
ipfis fit expe&andum, partim, vt praeterea alias quoque narrent circumftantias, quas omni veritatis fpecie deftitutas effè no uimus. Nihil certi , nec qua demum ratione locus ifte P Av 1. 1 a M A c E D o N 1 o corruptus fuerit ex loco l 1 B E R A T 1
poteft elici ideo, quia, vt fupra vidimus, Graeca non fue runt expreffà, neque in Codicibus manu exaratis, neque in
impreffionibus primis.
Princeps huius Breuiarii editio eft,
Petri c R A D B 1 1 , quam in Conciliorum fuorum Tomis dedit,
!
quorum duplicem habemus editionem. Prior duobus volu- • minibus Coloniae 1538 prodiit, in qua verba L I B E R A T 1, de quibus nobis res eft, Tom. II, fol. 6o extant; altera, ma iori Conciliorum apparatu auéta, tribus voluminibus vulgata fuit ibid. 1551, et Tom. II, pag. 117 eadem conuenienter pror fus cum priori impreffione exhibet hunc in modum : Hoc
tempore Macedonius Conftantinopolitanus Epifcopus ab Im
peratore Anaftafio dicitur expulfus, tanquam Euangelia falfà
ret, et maxime illud Apoftoli diélum, quia apparuit in carne, Iuftificatum in fpiritu.
Hunc enim mutaffè vbi habet, qui ...
hoc eft . . . monofyllabum Graecum, littera mutata in . . . vertiffe, et feciffe . . . id eft, vt effet Deus, apparuit per carnem. Tanquam Neftorianus ergo expellitur per Seuerum Monachum.
Haec, vt a c R E L L 1 1 et w E T s T E N 1 1 im
preffione multum difcrepant, ita adeo obfcura funt, vt Oedipo conieétore opus fit, dicere velle, quis horum verborum, fi Graeca defint, fenfus fit. Suppleta tamen haec poftea fuerunt, ct s v r 1 v s in Colle&tione fua Conciliorum, A. D. 1567
edita, primus quantum fcio, incertus tamen an ex Codd. au &oritate, eadem inferuit, quem reliqui deinde Conciliorum editores » 1 N 1 v s, . l A b B E v s et c o s s A R T 1 v s fecuti funt conftanter, hunc in modum: Macedoniur — dicitur ex
pulfìt — Hunc enim mutaffè vbi habet (ός) hoc eft, qui mono
fyllabuin Graecum, littera mutata (o) in (w) vertiffè et fè „
ciffè
XV
ciffe (ας) id eft vt effet Deus apparuit per carnem. Nec ali ter habet poftremus huius Breuiarii editor G A R N E R 1 v s, qui tamen illud e tribus Codd. optimae, vt ait, notae iterum cum cura recenfuit, *) motasque adiunxit, praefixa differtatione de
V. Synodo Oecumenica, Parifiis 1675. In his igitur editio nibus quae haétenus prodierunt omnibus L I B E R A T 1 locus ita exhibetur, vt Macedonius quidem δg in ἀς mutaffe dicatur,
aft ne vola nec veftigium apparet, vocem Θεός textui Paulino ab eo callide fuiffe intrufàm, vt c R E L l 1 v s cum w E t s T E N 1 o aliisque fingunt. Eruditorum quapropter nonnulli, haec fecum reputantes, conie&turam inierunt, exemplaria quaedam
N. T. tempore Anaftafii et Macedonii habuiffè à ©sög, vel, ός Θεός, quod poftea mutatum im ©g ©sός fuerit a Macedonio. Ita Corn. a L a P 1 D E, ita c o T E L E R I v M , ita M 1 L l 1 v M
conieciffe memini, *) quod tamen Sum. Reu. P f A F f 1 v s vel ideo valde improbauit, quia me Codicis vnius quidem aut verfionis aut Patris allegatione haec conieélura poffit firmari. Aft poteft omnino, et fa&tum ab ipfo w E T s T E N 1 o, qui in variantibus ad h. 1. le&tionibus Codicem Leiceftrenfem non
modo, fed et Gregorium Nyffenum ö ©εός legere, ingenue obferuauit. Locus igitur L 1 B E R A T 1, qualis ad mi nimum typis hodie ab editoribus exfcriptus eft, nos plane non ferit ; quin hoc potius pro noftra fententia teftatur aper te, vocem Θεός ante corruptionem, cuius M a c E D o N 1 v M
poftulant reum, in textu facro extitiffe.
Aft emendandum hunc
a) Vide praefat. §. 15. b) Corn. a LAPiDe in Comment.
Ex fequentibus colligo quaedam exemplaria tempore Anaftafii et Ma cedonii habuiffe ôc esός, vt, muta
ad h. 1. pag. 728: Olim legerunt d eudc vel 3. é. 3; id eft qui Deus. Nam hunc locum corrupit Macedonius legens &c pro 3;, ficque interpretatur: vt effèt Deus, apparuit per egrmem etc. cot EL ER ivs in Ec-
tione fa&ta ôc in &c, intelligeretur &c auâs, vt effet Deus. M illivs in edit. N. T. ad h. 1. Cotelerium il lud ex fabula hac haud imepta col legiffe affirmat, exemplaria quaedam
clef. Gr. Monum, Tom. II, pag.663:
temp. Anaftafii habuiffe- is euá;.
XV I
hunc locum cenfet atque refingendum ex H 1 N c M A R 1, qui Liberati verba denuo dederit, clariffimo teftimonio Celeberr. w E T s T E N 1 v s ; qua in fententia etiam N E w T o N v M ,
p £ N T l E 1 v M , P f A f F 1 v M et w E s s E L 1 N G 1 v M, vi
quoque de altero hoc H 1 N c M A R 1 teftimonio, qui memo riae omnino mandauit expreffe, monofyllabum Graecum δς, mutatum fuiffe in ©sóς, per cognationem Graecarum litterarum -O et ®, et per notiffimum illud fcribendi compendium, quo GEO> per duas tantum litteras, ®, et Σ, du&a fuperne li nea, hunc in modum, ® C fcribi folet in antiquiffimis codi cibus.
At enim vero licet H 1 N c M A R v s ex L 1 B E R A T o
fua quae habet exfcripferit, in multis tamen a fe inuicem diffe runt et fibimet ipfis contrariantur. Verba enim oraculi diuini
non modo refert aliter ac ille, qui ita habet : quia apparuit in carne, hic vero : quod apparuit in carme; fed et immutatio nem in textu factam indicäturus ftatim fubiungit, vbi habuit qui, hoc efl ög etc. Hoc daríso, rov prorfus eft, nam vtcunque
textus habuerit, fiue quia fiue quod, non poterat pergere, Vbi enim habuit qui. Practerea ipfe locus ii 1 N c M A R 1 in mendo iacere deprehenfus iam iam eft c o T E L E R 1 o c. l. cui mirifica videtur haec varians leétio, ita vt de illa fic fen
tiat, vel H 1 N c M A R v M , vel ipfius exfcriptorem mala fide hic egiffe, atque in © et G)> mutaffe Q et ΩΣ. F v L B E R T 1 teftimonium non tango, tanquam recens et parui omnino
momenti.
Vel ifta iam fàtis fuperque demonftrant, lubrica
haec omnia eflè atque incerta, quae a mutuis contradi&ioni bus liberari atque inter fe conciliari nequeant : aperte enim
contraria narrant ita, vt tuto illis nemo poffit inniti, merae funt coniecturae, fabulae merae.
Accedunt tandem ipfius
quoque faéti, quod narrant, aliae circumftantiae non conue
nientes cum re memoriae prodita, et, aliorum fcriptorum -
difertis
* XVII
difertis teftimoniis repugnantes, praeter veritatem affertae.
? 1.
…
, :
* Id enim primo ftatim loco non fàtis clare patet, qua ratione m A c E D o N 1 o Neftorianifmus imputari potuerit, fi etiam, quod tantifper ponamus, celebri huic oraculo f A v L i vo cem ©ság loco δς intruferit: fuiffet potius inuertendum atque dicendum, eum ex €$ feciffe O>, fi cum infimulatione Ne ftorianifimi haec debuiffent concordare.
Le&io- fàne ©sός
cauffàe Neftorii obfuiffet potius, quam eidem profuiffet; quod £i enim c h r 1 s T v s ©sός manifeftatus eft in carne, fequi tur omnino Mariam fuiffe @sorówov. Perfpexiffe hoc etiam videtur B A R o N 1 v s, *) qui ea propter cenfuit, in eo faétam,
fi quae fuit, mutationem, vt lectionem germanam apparuit per carnem mutauerit in apparuit in carne, ex qua mutatione fides catholica poffet in difcrimen adduci; quod tamen aliis examinandum nunc relinquo. Sed demus quoque et hoc tan tifper, quod tamen nullo modo dari poffè perfuafum habemus, hanc articuli ög in vocem ©sός immutationem Neftorianorurh
errori aliquod adferre potuiffe praefidium, tamen Macedonium fe&tae huic adfcriptum fuiffe, vel ab vllo pro Neftoriano ha titum, omni veritatis fundamento deftituitur, vtpote quem in orthodoxorum femper communione ftetiffe vnanimi confènfù
teftantur fcriptores. Suffeélus namque ab Anaftafio in Euphe mii locum ab orthodoxis ftatim fuit receptus, quia ἐκ τὸν αυτ§
αυνοδμέν deprehendebant eum reéte fentire; *) et in chiro grapho fidei fuae expreffis verbis Neftorium et Eutychem ana themati fubiecit; *) quumque ab Imperatore fede fua iterum 'pelleretur, reéle fentientes vehementer fuerunt affli&ti, quâ CllII)
- -
c) Annal. Ecclefiaft. ad A. 5ro,
296: εὐρόν μᾶvrs. 39%3o£ov ròv xape
n. 9.
*vw%vra Mawóviov, èx räv &vroù sve
• • d) c v R 1 1. L. Scythopolit. in Sabae vita Cap. 5o, apud coT É L E R. Monum. Ecclef. Gr.Tom. III, pag.
3x&v, rjrov xo/vovxòv £a*&#£xro. e) Ev A G R I vs Ecc!ef. Hift. Lib.
III, Cap. 32, pag. 364, Edit. Reading C
XVIII
eum valde amarunt δια τὸ κα9αρόν τ§ ßi8 , Kg} δέ τὸ δρ9öw πέν δογμάτων. ') Macedonius ergo nec fuit, nec dici potuit Neftorianus; aft Imperator et Seuerus Monachus, accufàtor eius,
fuerunt Eytichiani. Nulla igitur in eo fufpicio corruptiingratiam Neftorianorum codicis {àcri, vtpote qui bonum femper nomem apud fcriptores fui temporis habet, quem vel ipfe L 1 B E R A 'T v s innocetnter poenam dediflè credit, *) et cui praeter id, quod Zenonis Henotico fubfcripferit, aliud nihi] obiici folet ab aliquibus, licet et hoc per calumniam in vulgus iaétatum ab Anaftafio Imperatore, teftatus iam iam fit N 1 c E P H o
R v s. *) Quae caeteroquin ad denigrandum M A c E D o N 1 1 genium ex litterarum Seueri particula, apud Ass E M A N N v M ')
obuia, profert w E T s T E N 1 v s, quibus alterius quoque loci corruptionem obiectam ipfi fuiffe in iudicio Epifcopali conten dit, ita funt comparata omnino, vt malam fidem, vafritiem et incredibile partium ftudium arguant aperte: quod fi enim Tom. I. N. T. pag. 539, hunc locum euoluere placuerit, ne verbu lum quidem inueneris, quod Macedonium in fufpicionem in
terpolati loci M A T T H. XXVHI, 48 adducere pofîèt, fed fcri bit fàltem Seuerus, fe in vrbe CPtana Macedonii cauffâ ifto
tempore praefentem fuiffe, quo haec varians le&tio difcuteretur fummo ftudio. Tandem et hoc quoque fubleftae fidei docu mentum eft, quod Macedonius ea propter fede fua pulfus di catur, quod hunc Apoftoli lQcum falfàuerit. Longe alias ob cauffas, quas omnes recenfere füperfedeo, hoc fa&um fuis fe conftat. Nolebat fcilicet Chalcedonenfe Concilium da mnare , nolebat Eutychianorum erroribus, quibus Imperator valde f) r H rop 11 AN es Confeffor in Chronographia, t H eo dorvs Le& or Hif* Ecclef. Lib II. 1 O. zo-
n A R A s , Georg. c £ D R r N vs aliiue. Conf. Sam. B A s N A G i 1 Anna-
fès Polit, Ecclef. Tom. III. fol, 598.
Nat. A 1. Ex ANDR. Hiß. Ecclefiaft. Saec. V. fo!. 1 o, Tom. V. g) Conf. S. R. BA v Md ARTENi1 difT pag. r 8.
h) Hiß. Ecclef. lib. xvi. cap. 26. i) Biblioth. Orient. Tom. II. p. 87.
•
XIX
valde patrocinabatur, fùbfcribere; hinc ifti tentabant omnia, vt hunc, prauitatis fuae maximum obicem, de dignitate ite rum deiicerent, in quam ab ipfo Imperatore, quem fimulando
fefellerat prius, fuerat euectus. Accufàbatur igitur ἀς αigsriwâ; xg} ἀς zraiâsgagjg, quod tamen vltimum crimen fatis vtique di luit vir innocens, eunuchus deprehenfus, *) diptychisque fà cris poftmodum in Concilio CPtano A. DXVIII reftitutus. Vrgerem porro quoque palmarium argumentum pro deftruen da funditus lepida hac fabella de corruptione huius loci Sae
culo VI demum faéta, Patrum fcilicet Graecorum vnanimem
. V.
&
k
confenfum, qui, commentariis hoc oraculum P A v L 1 illuftran tes, dudum ante M A C E D o N 1 1 tempora ©sóς legerunt; et ex Saeculis fecundo, tertio, quarto, quinto adfcriberem eorum
loca, nifi hoc iam fácium deprehenderem a P e A R s o N 1 o,') D E R R 1 M A N N o et fumme venerabili B A v M G A R T E N 1 o,
quos, ad finem properans, exfcribere nolo. Potius vel tribus fàltem verbis, vnde originem fuam traxerit hoc figmentum in dicabo, M 1 L L 1 1 ") veftigiis infiftens, qui in ea plane eft fententia, occafionem fabulae huius ex eo fumptam effè, quod Macedonius forte deprehenderit, in variis codicibus Ecclefiae CPtanae celebrem hunc locum corruptum extare, atque loco
€EOC, vel ©C per fcribendi compendium, habere OC, ac ciderit fiue hoc per librariorum incuriam, fiue vetuftate exefà fuerit media in littera ® tenuiffima linea: curauerit quapro pter vt exemplaria ifta emendarentur, repofito ad optimorum
Codicum fidem (@C) Θεὸς ἐφανsg0%9n pro (OC) δς ἐφαysg237: hoc arripuiffe Eutychianos cum Imperatore longe inquiffimo, eumque ideo falfàtionis Scripturae ac haerefeos poftulaffe, non C 2 k) Vid. EvAG R. H. E. L. III. . c. 32. et N 1 c E p H. L. XVI. c. 26. -
Curant€S
d. a. 1741. BERRI M ANN cit. lib. Cap. III. BAv M G ARTEN. §. X.
m) Millii Prolegom. in N. T. 1) PEARsoN im the Expofitiom of "Io13, pag. 98, Edit. Kufter, et innot.
*** Creed, fol. 128, Edit. Londofi,
ad h, 1. p. 492.
XX
curantes an iufta fit accufatio an minus, dummodo caufàm haberent.
-
Sed veniamusiam adalterum fcriptionis huius, quod nobis
propofuimus, argumentum, et videamus, an Codex Alexandri nus a prima manu ©EO> habuerit, an vero Ox., quod per illi
tam priori litterae lineam, et per fuperne adpiétam virgulam a recentiori quodam in ©x fuerit immutatum, ad exprimendam, hoc fcriptionis compendio, vocem ©s6g. Quum haec fit fub tiliffima controuerfia, quae oculorum fàltem teftimonio atque
fide nitatur, et non nifi ipfius Codicis infpe&tione, qui in Anglia, quam Corinthum non cuiuis ftatim adire licet, aflèr-, uatur, fit decidenda; ita verfàbor paucis, partim vt teftes gra viffimos pro confenfu Alexandrinarum membranarum in voce <, ®εός proferam, et eos quidem, qui fumma cura Codicem; hunc, a primo ftatim tempore quo Auguftiffimo Regi dono
fuit datus, infpexerunt, cum impreffis contulerunt, et varie*,
tatem lectionum ftudiofiffime annotarunt; partim vt quid mihi de noua nimisque artificiofe w E T s T E N 1 o excogitata con
ie&tura, quam Tom. I, fol. 22, propofuit, dubii fubnatum fue rit, modefte et ingenue dicam : contigit enim mihi effe tam
felici, vt ipfe Clariffimi c A s l E 1 1 beneficio Codicem, hunc venerandae antiquitatis compluries manu tererem et hoc
ipfo in loco infpicerem.
Dignus autem omnino eft hic Co
dex in cuius lectionem genuinam diligentiffime inquiramus, um omnium, qui hodie füperfint, antiquiffimus fit et prae ipfoque w E T s T E N 1 o fatente, ante Macedo nii tempora fcriptus credatur. Dantur antiquiores, non
âÄî,
nego, aft vnius alteriusue tantum libri, in quorum numero Epiftola haec Pauli, non eft inuenienda : et qui de vetuftate
cum Alexandrino certare poteft Vaticanus, tota Epiftola ad Timotheum caret. In cenfum igitur vel maxime venit Alexan
drinus, qui hodie @> habet, quod nec ipfe w E T s T E N 1 v s negat,
XXI,
negat. ' At enim vero; quum Patr. 1 v N 1 v s, düigentia, eruditis non prorfus probata, voces fubinde deperditas. et vetuftate exefas litteras, , ne euanefcerent tandem prorfus, nouo atramento fuperinduxerit; quumque in hoc noftro etiam loco tenuiffimam iftam lineolam, quae inter © et O differen
tiam conftituit, et quae in hoc Codice femper, per centrum. ducta, vtrumque litterae latus tangit, in medio incraffàuerit, virgulamque item fuperne duétam atramento nouo aliquantu lum inpinguauerit ; cardo difputationis in eo iam verfàtur, vtrum fub noua lineola aliquid veteris lineae promineat ? Hoc,
olim forte plus, quam nunc, confpici potuit; et forte aii quando euanefcet prorfus, quum hodie non nifi armatis vitro,
oculis poflìt obferuari. Hoc non vidiffè fe ait w E T s T E N 1 v s,
;; ?
τι
-
quum ante hos triginta annos Cod. Alexandrin. infpexerit. Non culpo affertum; nec eius ideo fidem follicitabo, vtpote aut oculi hebetiores, aut forte obfcurior dies, quo minus vi deret, in cauflà effe potuerunt: aft viderunt tamen fexcenti alii, quorum teftimoniis , longae poffeffionis praefcriptione, firmatis, quorumque oculis fides eft habenda aeque. Alex., H v 1 s H 1 v s, qui MSt. Alexandrinum cum Rob. Stephani editione contulit primus, et variantes lectiones diligentiffime. et accuratiffime omnium *) collegit, easdemque w A LT o N o Bibliis fuis Polyglottis inferendas commifit, nullam in verbis
X.
€εὸς ἐφανεgo $n ex Alexandrino annotauit variantem.
Sed
H v 1 s H 1 v s Codice ifto fuit vfus, excipit w E T s T E
N 1 v s, pòftquam P. 1 v N 1 1 manum emendatricem erat paf fus. Fateor verum: quanta tamen religione 1 v N 1 v s hunc Codicem, vel in laceris foliis, fcriptaque diuina non amplius exhibentibus, traétauerit, ex editione Epiftolarum Clementis
ad Corinthios, quam ex his ipfis membranis omnium primus, C3 ' n) Praefertur enim in ipfa Anglia
Oxon.
extat, multum Millianae, quam pa
haec Hy sH i 1 collatio Codicis,quae
rum accuratam efTe clari£ cas
in Bibliis polyglottis wALT oni-
LEivs me docuit.
;
XXII
-
Oxon. 1633, in quaternis dedit, difcas velim; vbi nihil de mere, nihil de fuo addere, non fyllabam, non fitteram, non apicem aut iota vnum fe aufum fuiffe fatetur. Voces autem
,
deperditas, et litteras vetuftate euamidas, fpatiis et interftitiis accuratiffime dimenfis, fuppleuit ita, -vt minio rubro (nouo et inufitato imprimendi genere) easdem notaret, quod con
fulto faétum dicit, ne induftriis felicioribus, et ingeniis soχα•
stwrégoig conieéìuram liberam praeriperet. M 1 L L 1 1 tefti monium eo maioris eft momenti, quod primo intuitu haud dubitauerit ipfe, fcriptum efTe OC. Verum poftea, inquit, per luftrato attentius loco, lineolae, quae prius aciem fugerat, duélus quosdam acveftigia fàtis certa deprehendi, praefèrtim adpartem' finiftram, quae peripheriam litterae pertingit: luculentiora mo-'
do habiturus, nifi obftaret litura, quam diximus, hodierna li neolae ifti fuper indu&ta.
Obferues velim, Millio fàltem me
diam in ©lineolam fuiffe quaefitam, de fuperiori autem, fcriptio nis compendium innuente, nujlum fuiffe dubium.
t* I .
Teftatur
eadem Henr. w o T T o N v s:') (non Waltonus;vt per mendum operarum legitur apud w E T s r E N 1 v M) In hoc Manufcripto dubio procul femper legebatur GC etc. Porro Io. Erneft. GRA 1,1 vs (qui, nifi M 1 LL 1 o relinquenda fuiffet prouincia,Noui Te ftamenti impreffionem ad normam vnicam Codicis Alexandrini
Il
dediffet, qualem Celeberrimus. : R N E s T 1 °) nuper defide
raffè videtur,quando in Codicibus excutiendis nihil, quamuis te nue, quamuis vitiofum negligendum effe monet) in exa&iffima
hanc in rem cum Alex. Cod. collatione, cuius me poffefforem mi rifice gaudeo, fequentem ad h. 1. adiecit obferuatiunculam: Re^ cens nefcio quis calamus lineolam in medio ® incraffàuit in me dio, virgulamque item füpra duétam impinguauit, ne legeretur
alias ág. His teftimoniis fuum quoque addit L E R R 1 M A N N v s,
o) In Editione fua Clementfs Rom. Cantabr. 1718 pag. 27.
p) fn Specimine caftigationum in Wetften. pag. 7.
• *
|
XXIII
N vs, quod ex parte, Latinitate domatum, fuis inferuit w ET STE N 1 vs, praetermiffis tamen illis, quae nos hic annotaffe maxime
iuuat. Pofteritatem fcilicet tutam effè iubet, ©C genuinam Co dicis Alex. fuiffè le&tionem, fi vel maxime etiam nülla amplius et ne minima quidem prioris lineolae rudera aliquando fuperfint; infpiffàtasque lineas tantum abeffe vt corruptionis recenti manu
faétae fufpicionem fácere poffint, vt potius verae le&ionis confer uandae cauffà addi debuerint. lmmo, quod aliquo modo bonam Wetftenii fidem fufpeétam reddere póteft, intcr teftes, qui ge
nuinam Codicis Alexandrini lectionem ÖC effe agnouerint, ad ipfum quoque w ET ST EN 1 v M ') prouocat, vtpote qui amico cui dam, eutn in Hollandia inuifenti, narrauerit, fenuiffimae iftius li
nedlae antiqua veftigia ad vtrumque latus a fe confpeéta fuiffe: hacc vero, vt debebant, ideo Prolegomenis fuis non fuiffe ob feruata, quod fchedula, in qua haec annotauerat, ad manus non
fuerit, quum illa imprimerentur. Eadem et mihi, probe recordor, coram narrauit ante tria propemodum luftra Miror ad minimum
haec prorfus filentio fuiffe praeterita a wET s T e N 1 o, cuius nunc tandem nouam, aft magno vereor ne fit excogitata ingenii acumine,
coniecturam pro auertendis tot et tantorum virorum teftimoniis, de leétionis ôC in Cod. Al. authentia, ponderabo Contendit fcilicet Vir Celeberrimus lineolam illam, vel potius lineae iftius exefa propemodum veftigia non in ea pagina , vbi legatur Θεὸς άφzy£g£3n, fed in auerfà pagina, vbi legitur xar' àvaêßeiav, 1 TIM. VI, 3. effe quaerenda , et conftituere partem litterae primae € vocis ἐναάρεισιν, cuius arcus, quum incidat in circulum litterae O
alterius paginae repraefentaret diametrum, litteram O fecantem, ficque ® efficeret: quum verò arcus haec litterae € incidat in centrum litterae O, lineam iftam) tantum confpici poffe in parte finiftra. Aft miror, haec obferüari potuiffè a Wetftemio feneéta iam iam feflo, et quidem tali in loco, vbi vel lynceis oculis prae diti caecutire folent: miror haec aliis quoque, quibus domi per commodum longumque temporis traétum Codicem hunc cu
ratius introfpiciendi et nocturna diurnaque manu traétandi com
ceffâ fuit póteftas, non fuifle confpe&a prius. Deinde non clare -
-
9) Ipfâ verba legas velim in différtatione eius critica pag. 155.
per
XXI V
-
perfpicio, quid per arcum litterae € ex auerfà folii parte tris. paréntem fibi velit : fi mediam in littera partemi intellexit, ea adeo tenuis eft, vt transparere per membranas fìt craffàs vix
poffit: fi extremarum vnam, fiue fuperiorem fiue inferiorem,haec himis pinguis eft et craffà, quin fallaciam tenuiffimae illius li neolae, quae in @ rnedia eft, potuiffet parere. Hoc ex fpeci -minibus huius Codicis, non quidem eiusmodi quae ex ingenio et typorum clementia confinguntur, vt non ita pridem in differta tióne quadam faétum memini, fed iis, quae M o N T E F A Lco « 1 vs,*) et accuratius longe G R A B 1 vs et c A sl E 1 vs *) exhibue runt, vnicuique patebit. Tandem hoc in finiftro fàltem latere fefiduorum ruderum rationem redderet; vnde vero veftigia in
altero, vnde fuperius ducta lineola, quam ab initio adfuifle nemo in dubium vocauit?
Haec ita praefatus iam ad id propero, cuius cauffâ haec
praemifi. Recolenda fcilicet eft memoria atque infignis munifi çentia triumuirorum, optime de Vniuerfitate noftra meritorum, Dni 1 o. D A N. A E G 1 D 1 1 H E 1 N R ici, ICti, Dn. G E. rt d E L 1 1, at
que Dn. M. c HR isT o P h. sEy F £ RT 1. Hanc celebrabunt Viri fuuenes Ornati[fimi atque Nobiliffimi, ftipendiis horum benefi centiffimorum Euergetarum hactenus fruentes
CHRISTIANVSTAVGVSTVS. KRIEGEL, Lipf. Phil. Bacc.
qui de ratione fàcras litteras ex veterum libris interpretandi caute prudenterque adhibenda differet. IO. CHiRiSTOPHORVS HILDEMANN, Vratisl. Silefius,
in iilud Senecae, non quamdiu fed quam bene vixeris re fert, dicturus.
IOHANNES IOBVS BARTSCH, Lignitio - Silefius, de prouidentia hominum, fiue futuri perfpicientia et cura expofiturus.
*
*
Huic actui vt interfint beneuole R E c T o R ac A D EM i A E M A - G N i f i c vs.
1 l L vs T R i ss i M 1 ' c o M l T E s. v T R 1 vs Q y E R Et
p v blic A e P R o c E REs nec non G E N E R os 1 ss i M i atque N Q
b 1 l 1 ss 1 M 1 A g A D £ M 1 A E. c 1 v E s, omni qua decet obferuantia : rogo. P. P. Lipfiae Fefto San&ti Michaelis, Die XXIX. Sept. Aiino MDCCLIIII. r) Palaeographiae Gr. pag. 214.
sj in the Catalogws of the Manwfcriptr of the King's Library, Tab. XI,
-
